Üsküdar’da, Aziz Mahmud Efendi Sokak, Hüdai Mahmut Sokak ve Açık Türbe Sokak’ın arasında bulunan Aziz Mahmud Hüdayi Külliyesi, 1589-1595 yıllarında Aziz Mahmud Hüdayi tarafından yapılmıştır. Külliyenin çekirdeğini oluşturan tekkenin yapımını banisi Aziz Mahmud Hüdayi 1589 yılında başlatmıştır. 1595 yılında tamamlanan ilk tekke aynı zamanda tevhidhane olarak kullanılmıştır. Tekkenin yapımıyla ilgili “Banisi, Mihrimah Sultan ve Sadrazam Rüstem Paşa’nın kızı Ayşe Hanım Sultan’dır. 1595 tarihinde Aziz Mahmud Hüdayi Efendi adına yapıldığından, bu isimle şöhret bulmuştur” denmektedir. Burası 1598-1599 yıllarında bizzat banisi tarafından minber ilavesiyle camiye çevrilmiştir.
Külliyenin kuruluşundan XIX. yüzyıl ortalarına kadar çeşitli tamirler geçirdiği, zaman zaman bazı eklerle büyütüldüğü ve kalabalık bir derviş zümresini besleyebilecek güçte maddî kaynaklarla bunları barındırabilecek ölçüde mekanlara sahip olduğu anlaşılmaktadır. 1850 yılında çıkan bir yangında Hüdayî Türbesi dışında kalan binalar ortadan kalktığından türbe kısa bir müddet tevhidhane olarak kullanılmıştır. Beş yıl kadar öylece kaldıktan sonra 1855-1856 yıllarında Sultan Abdülmecid tarafından türbe de dahil olmak üzere külliye ilk yerleşim planı esas alınarak, ancak dönemin mimari özelliği olan ampir üslubunda yeniden inşa ettirilmiştir. Bunu belirten dört satır halindeki kitâbesi cami cephesinin sol tarafındaki kapının üzerindedir. Bu sırada hünkar mahfili ve bir sıbyan mektebi ilave edilmiştir.
1899-1900 yıllarında Sultan II. Abdülhamid dönemi devlet adamlarından Lütfi Bey cami-tevhidhânenin karşısına, müstakil bir kütüphane binası yaptırmış, bundan bir yıl sonra da külliye, masrafları hazîne-i hâssadan karşılanmak suretiyle tamir ettirilmiş ve harem bölümü(şeyh dairesi) inşa edilmiştir. 1911 yılında yıldırım isabetiyle yıkılan minare, türbedarlara mahsus bölümün üzerine devrilerek tahrip ettiğinden, 1918 yılında yıkılan yerler tamir edilirken hem minare yeniden inşa edilmiş hem de türbenin şimdiki camekanlı giriş bölümü yaptırılmıştır.
Aziz Mahmud Hüdayi Efendi Cami
Resimler
Video
Harita
