Üsküdar’da, Doğancılar Caddesi üzerinde bulunan Üsküdar Mevlevihanesi ve Mevlevihane Mescidi, 1790 yılında Numan Halil Dede tarafından yaptırılmıştır. Mevlevihane İstanbul’daki diğer mevlevihanelerden farklı olarak özellikle taşradan İstanbul’a gelen ve İstanbul’dan Anadolu’ya geçen dervişlerin konaklaması için tasarlanmıştır.
Semâhâne-türbe, selâmlık-mutfak, dedegân ve harem dairelerinden meydana gelen yapılar topluluğu XIX. yüzyılda birçok defa yenilenmiş ve onarım geçirmiştir. Sultan II. Mahmud, Müşir Ahmed Fevzi Paşa’yı bina emini tayin ederek 1834-1835 yıllarında mevlevihaneyi yeniden inşa ettirmiştir. Sultan Abdülmecid döneminde 1845 ve 1851 yıllarında da tamir edilen mevlevihane, 1872 yılında Kaptanıderya Ahmed Vesim Paşa tarafından bugünkü şekliyle ihya edilmiştir. 1919 yılında Ahmed Remzi Dede harap durumdaki mevlevihaneyi tamir ettirmiştir. Cumhuriyet döneminde terk edilen ve zamanla harap duruma gelen binalar 1975 yılında bir hayır sahibi tarafından aslına uygun olarak restore edilmiştir. Mevlevihanenin son restorasyonu 2019 yılında tamamlanmıştır.
Doğancılar caddesine açılan kapıdan mevlevihanenin geniş bahçesine girilir. Bahçenin ortasında, barok stilde yapılmış üç katlı mermer fıskiyesi olan bir havuz vardır. 1975 yılındaki tamirinde bahçeye değişik biçimde bir şadırvan yapılmıştır.
İki katlı semahanenin alt katı Dedegan Türbesi, üst katı ise semahanedir. Burası aynı zamanda mescittir. Sol taraftaki duvara bindirilmiş ahşap bir niş, minare görevi yapmaktadır. Üç tarafında bulunan pencerelerden ışık alır. Duvarlar moloz taş ve tuğla ile örülmüş, pencere ve kapı söveleri kesme küfeki taşındandır. Kare planlı selâmlık-mutfak binasının kagir duvarlı zemin katı ve ahşap duvarlı üst katında orta sofalı plan tipi uygulanmış, zemin kattaki sofanın çevresine şeyh odası, mutfak ve bununla bağlantılı somathane, giriş üzerinde çıkma yapan üst kat sofasının çevresine altı adet oda yerleştirilmiştir.
Resimler
Eski Resimler
